Boşanmanın çocukların üzerindeki etkileri birçok farklı etkene bağlıdır. Yaş, cinsiyet, ayrılma durumu, yeniden evlenme, ebeveynleri arasındaki ilişki gibi çeşitli faktörler etkileri anlamada belirleyici olabilir. Boşanma her ne kadar dostça ve seviyeli gerçekleşse bile her çocuk boşanma karşısında kendini üzgün kaygılı ve yalnız hissedebilir. Ayrılık sadece eşler arasında gerçekleşmez ayrılık süreci çocukları da derinden etkileyen bir konudur. Boşanmayla birlikte çocukta bir takım değişiklikler olabilir. Ancak her ayrılık çocuk kötü sonuçlar doğurmaz. Ancak ebeveynleriyle geçirdikleri zaman aralıklarını değişecek olması, bir taraf seçmesi gerektiğini düşünmeleri, paylaştıkları şeylerin farklılaşması ve anne baba figürünü bir arada görememesi çocuk için başa çıkması zor olacak bir konudur.
Çocuklar Boşanma Aşamasında;
- Mutsuzluk
- Öfke
- Akran zorbalığı
- Kaygı
- Üzüntü
- Öfke ya da kızgınlık
- Güvensizlik
- Yakın ilişkiler konusunda inanç kaybı
- Özgüven kaybı ya da değersizlik
- Madde kullanımı
- Yanlış ilişki şekilleri
- Akademik başarısızlık
gibi durumlar yaşayabilir.
OKUL ÖNCESİ (0-6) YAŞ ARASI BOŞANMA
Bebeklik döneminde çocuklar boşanmanın ne demek olduğunu tam olarak anlayamazlar. Yalnızca bu dönemde ebeveynlerine son derece bağımlı olan çocuklar yeterli bakımı alamazlar stres ve rahatsızlık yaşayabilirler. Yeterli ilgiyi ve sevgiyi göremezler ise bir takım gelişimsel problemler altında kalabilirler. Sürekli etrafında görmeye alıştıkları kişileri artık göremedikleri için stres altında ve güvensiz hissedebilirler. Bebeklerin boşanmayla birlikte rutinlerinin değişmesi özellikle bu duygulara sebep olacaktır. Bu dönemde anneye muhtaç oldukları için anneyle kalan çocuklarda anneye aşırı düşkünlük, bağlanmada bozukluk, alışkanlıklarda birtakım problemler meydana gelebilir.
OKUL DÖNEMİNDEKİ ÇOCUKLARDA BOŞANMANIN ETKİSİ (6-12)
Bu yaşlardaki çocuklar boşanma durumuna çeşitli tepkiler verebilir. Çünkü bebeklik dönemindeki çocuklara nazaran boşanmayı daha derinden hissederler ve fark ederler. Bu dönemde çocuklar anne babaları konusunda bir seçim yapmaları gerektiğini ya da kendilerini vicdanen sorumlu hissedebilir. Suçluluk duygusu oluşturabilirler. Sıklıkla anne babaları ile arasındaki iletişimde değişiklikler olur. Daha karamsar, öfkeli, öfkeyi yaşamaktan zevk alan, içine kapanık, uyku problemi yaşayan, kendi dünyasına gömülen, çabuk tetiklenebilen ve derslerden başarısız hale gelebilirler. Bireyler ikinci evliliklerini yapmış olsalar bile çocuklarda anne babayı bir araya getirme umudu mevcut olabilir, bunun için çaba sarf etmeleri gerektiğini düşünebilirler. Aynı şekilde değişen düzenle birlikte anneyi ya da babayı 3-5 günden fazla göremeyen çocuklarda ebeveyn ilişkilerine ve bağlarına karşı ilgi kaybı olabilir. Yani bu şekilde ihmal edilmiş çocuklar anne ve baba ilişkisi diğer ilişkilerden farklı olmadığına karar kılabilir.
ERGEN (12-18) ÇOCUKLARDA BOŞANMANIN ETKİSİ
Çocuk bu evrede boşanmayı her yönüyle anlar ve benimser. Farklı bakış açısı kazanabilir ilişkilerle alakalı. Evlilikle alakalı kaygıları daha da artabilir, bazı sorumlulukları ebeveynlerinin mutluluğu için üstüne almaya çalışır. Erken yaşta yanlış ilişkilerde bulunabilir ya da madde kullanımına yönelebilir. Yetişkinlik çağında kendi ebeveynlerinin sahip olduğu ebeveynlik ya da evlilik şekli konusunda sürekli endişe halinde olup evlilik düşüncesine daha uzak olabilirler. Zaman zaman ruh hali değişiklikleri ve karamsarlıklar yaşayabilir. Sık sık tek başına mücadele etmesi gerektiğini düşünebilir. Aynı zamanda daha olgun davranması gerektiğini düşünebilir.
BOŞANMA DURUMU ÇOCUKLARA NASIL SÖYLENMELİ
Boşanma haberi çocuklara uygun bir dille uygun bir şekilde özellikle bir uzmanla desteklenerek söylenmelidir. Her yaşın anlayabileceği şekilde ifade edilmeli verilen tepkilere son derece hoşgörülü olunmalı ve her konuda açıklayıcı davranılmalıdır. Özellikle çocuklar boşanma durumlarında kendilerini suçlu hissettikleri için, çocuğun herhangi bir suçunun olmadığı bu süreçte çocuğu neler beklediği ve durumun herhangi bir taraf tutma durumu olmadığı açıklanmalıdır. Çocuğun duyguları ve düşünceleri anne baba tarafından desteklenmelidir. Ani rutin değişimleri ve anne babanın birbirini kötüleme durumuna maruz bırakılmamalıdır. Çocukla işbirliği kurmak süreci beraber atlatacaklarını anlatmak ve uzmanlardan yardım alınmalıdır. Uzmanlar aynı şekilde anne babayı da bu sürece ve çocuğun tepkilerine nasıl karşılık vermeleri gerektiğinde yardımcı olur. Uzmanla da işbirliği yapılıp çocuğun bu süreci daha az hasarla güvenli şekilde atlatmasını sağlanmalıdır.
NASIL YAKLAŞMALIYIZ? NASIL SÖYLEMELİYİZ?
Çatışmalı bir evlilik beraberinde sancılı ve çatışmalı bir boşanma getirir. Bu durumlardan en çok çocuklar etkilenir. Bu süreçte bir uzmandan yardım alınma ebeveynlerin tutumları içinde uzmanlara danışılmalıdır. Çocukların sorularına kaygılarına uzmanlar dahilinde yardımcı olunmalı ve daha bilinçli yaklaşılmalıdır. Anne baba davranışları ve bu süreçte arada geçen çatışmalar, sözler, davranışlar çocuklar tarafından emilir ve bir zaman sonra kendi davranış şekline dönüşür. Çocukların anne babalarının davranışlarını kendi hayatlarında tekrarlanmaması için bu süreçte çocuklar terapi almalıdır.
