Kategori: Uncategorized

Ergenlerde ders notları düşüklüğü sık görülmektedir. Ergenlik dönemi değişimlerle geçen bir süredir. Fiziksel ve psikolojik değişikliklerin yanında ilgi alanları, zevkleri, beklentileri bile değişikliğe uğrar. Her değişim bir etki yaratır. Bu etkiler bazen olumlu bazen de olumsuz olarak bireye yansır. Ergen birey bu dönemde yetişkinliğe geçişin ilk basamağındadır. Kendi iç dünyalarına döner, duygu ve düşünceleri üzerine çok fazla düşünmeye başlar. Kendini tanıma çabasına ve kimlik arayışına girer. Tüm bunlar yaşanınca bireyin okul yaşantısında da değişiklik gözlemlenir. Çünkü ilgi ve motivasyonunu sosyal alanlara, arkadaş ortamına yönlendirmeyi seçer. Bunun sonucunda da derslere olan ilgi zayıflar ve giderek derslerden uzaklaşır.

Ergenlerde ders notlarının düşüklüğü okula gitmek istememeyi etkileyen faktörler arasında dikkat eksikliği yer alabilir. Dikkat eksikliği; kişinin yaşına, sosyal ve kültürel özelliklerine oranla konsantre olmada güçlük çekmesi, unutkan olması, dağınık olması, işlerini organize etmede güçlük çekmesi, bir işe konsantre olduktan sonra basit bir uyaranla çok kolay dikkatinin dağılması, dikkat ve sabır isteyen işlerden kaçınması, sık sık dikkat hataları yapmasını içerir. Ergenlik döneminde bütün gençlerin dikkati belli bir oranda düşer. Gençler çoğunlukla kendilerini derse veremediklerinden şikayet eder. Bu durumları gözlemleyen ebeveynler çocukları için endişelenir. Bu endişenin boyutu da okul başarısını etkileyen önemli faktörlerden. Fazla endişeli ebeveynin baskı kurması, başarısızlık durumunda çocuğu suçlaması, bu durumdan kaynaklanan aile içi gerginlik başarısızlığı daha çok tetikler. Diğer yandan bakacak olursak çocuğun okul başarısının düşmesinden hiç endişe duymayan ebeveynler çocuğa değersizlik hissi verebilir ve motivasyon eksikliği görülme olasılığı yüksektir.

Ergenlerde ders notları düşüklüğü olan bir diğer etken de performans kaygısı olabilir. Mükemmeliyetçi anne-baba tutumu, öğretmenin sınıf içerisinde kıyaslama yapması gibi durumlarda oluşan tabloda okul kaygısı, sınav kaygısı, ders kaygısı oluşabilir. Kaygı sonucunda sınavlarda bildiklerini yanlış yapan ergenler, notlarının düşmeye başlamasıyla birlikte yaşadığı performans kaygısıyla, derse olan motivasyonunu kaybetme noktasına gelebilir.

Kaygı/korku bozuklukları da okuldaki başarıyı etkiler. Sosyal fobisi olan çocuklar topluluk karşısında, sınıf içerisinde “Öğretmen bir soru sorarsa ben soruya cevap veremem hata yaparım.” kaygısı yaşayan ve bu yüzden çekingen davranan çocuklarda okul ortamından kaçınma davranışı söz konusu olabilir.

Günümüzde okullarda sık karşılaşılan problemlerden biri de bir çeşit saldırganlık türü olan akran zorbalığıdır. Zorbalık olarak nitelendirilen davranışların tekrarlayıcı olması, taraflar arasında güç dengesinin bulunmaması ve kasıtlı olarak yapılması gerekir. Kurban çocukların kişilik özellikleri içedönük, sessiz, arkadaş edinmekte güçlük çeken, kaygılı, güvensiz, kendini savunmakta güçsüz ve diğerlerinden farklı olandır. Zorbalığa maruz kalan çocuk çekindiği için sıklıkla bu durumu bir yetişkinle paylaşmaz. Çevresinden destek göremeyeceği düşüncesiyle yaşadıklarını anlatmayı tercih etmez. Bu durum çocuğun psikolojisini, aile ve okul ilişkilerini olumsuz yönde etkilemektedir. Akran zorbalığına maruz kalan çocuklarda bazı belirtiler gözlemlenir. Örneğin; eşyalarında sıklıkla kitap, defter ve silgi gibi eksiklikler olur. Kıyafetinde ya da çantasında yıpranma, yırtılma görülebilir. Okula gitmek istemez. Okul başarısı düşüktür ve derslere yeteri kadar motivasyon sağlayamaz.

Ebeveynlerin bu dönemde ergen bireye karşı sabırlı olması, sorunlar hakkında bilgi sahibi olması, bu sorunları doğru bir iletişim ile konuşmak ve hoşgörülü yaklaşmak etkili olacak çözümlerdir. Gerekirse çocuk ve ergen psikoloğundan destek alınmalıdır.

Sınavlarda başarısızlığın sebebi ebeveynler tarafından sıklıkla merak edilir. Aslında hayatımızın her döneminde öğrenme süreci içindeyiz. Potansiyelimizi belirleyen en büyük unsur nasıl ve ne kadar öğrendiğimiz iken öğrendiğimiz bilgileri kullanmamız performansımızı belirler. Öğrenme ise akıl, duygu ve davranışın birlikte hareket etmesi ile gerçekleşir.

Çocukların sınavlarda başarısızlığın sebebi olan kişinin kendisine “öğrendiklerimi uygulamayacağım”, “karşılaşacağım soruları çözemeyeceğim” gibi kuruntular ve batıl inançlar yaklaşmasıdır. Bu sınavlardaki başarısızlığın bilişsel taraflarından biridir ve bunun gibi olumsuz düşünceler kişinin dikkatinin dağılmasına sebebiyet vermektedir. Bu tarz bilişsel yapılara sahip çocuklar birçok alanda da kaygı sorunları ile karşılaşabilirler. Mücadele edemedikleri yoğun kaygı hissi sınavdan önceki gün; uykusuzluk, terleme, mide bulantısı, kâbus görme, çarpıntı gibi fizyolojik belirtiler gösterebilir. Davranışsal olarak ise; gerginlik, karamsarlık, sinirlilik, mutsuzluk, boş verme gibi belirtiler ile kendini belli eder. Tüm bu bilişsel yapının altında mükemmeliyetçilik yatıyor olabilir. Kendi değerini sınavın değeriyle zihninde birleştirmiş, “sınavdan iyi not almazsam ben hiçim” veya “sınavı yapamazsam aptalın tekiyim” gibi birçok farklı düşüncesi olabilir. Bunun gibi mantık dışı düşünceler sınavdan önce ve özellikle sınav anında kişinin zihnini meşgul ederek dikkatini toparlamasına engel olur. Kaygı bir noktada, kişiyi harekete geçiren bir unsur olduğu için başarı için gerekli bir unsur olarak görülür fakat burada kaygının miktarı ve yönetebilme gücü çok önemlidir.

Başka problemlerden birkaçı; çocuğun nasıl çalışacağını bilmemesi, kişilik özellikleri, plansız çalışması, hedefinin olmaması, arkadaş çevresi, okuldaki öğretmenlerin yapısı, ceza ve notlandırma sistemi, davranışsal bağımlılıklar ebeveyn tutumları, maddi ve manevi yetersizliklerdir.

Peki başka sebepler var mı? Sınav zamanlarında çocuklar ciddi stres, sıkıntı ve psikolojik baskıya maruz kalmaktadır. Bunun sebeplerinden bir diğeri ise çocuklara iyi bir eğitim alma amacıyla verilen yoğun ders programlarıdır. Ders programlarının içine hapsolmuş gibi hisseden çocukların stres seviyesi artmakta ve üzerlerinde bir baskıya sebebiyet vermektedir.

Başarılarının bir sıralamaya bağlı olması çocukların rekabet duygusunu körüklemekte ve hırs içinde günden güne tükenerek yarışmaya devam etmektedirler. Burada ebeveyn tutumları çok önemlidir. Çocuklarını sınav sonucu ne olursa olsun seveceklerini ve kötü geçen sınavların yolun sonu olmadığını çocukların yanlarında olarak belli etmeleri gerekmektedir. Araştırmalar, başarılarını öven ve başarısız olduğu durumlarda bunu kabul edip daha iyi olmak istiyor ise bunu nasıl yapacağı hakkında çocuklarıyla sohbet eden ailelerin çocuklarının sınavlara daha kaygısız girdiklerini gösteriyor.

Bir başka sebep ise Travma sonrası stres bozukluğudur. Kişinin geçmişte deneyimlediği onu çaresiz bırakan bir olay sonrasında kişinin hatırlatıcı olaylardan kaçınma, travmatik olayı sürekli olarak yeniden başlatma ve tepki göstermede artış veya azalış gibi işlevselliği bozan semptomlarla kendini göstermektedir.

Aklımıza gelecek birçok sebep olabilir ama arka plana atılmış ve sınav başarısına etkisinin büyük olduğu düşünülen bir başka sebep ise; Ergenlik.

Ergenlik kişinin vücudunda hormonların hızla değiştiği ve dolayısıyla gelişimsel özelliklerin arttığı bir dönemdir. Bununla birlikte kişi yoğun bir bilişsel ve psikolojik gelişime de maruz kalmaktadır. İçsel gerilimin yüksek olduğu bu dönem de çocukların isteklerinin başka tarafa yönelmesi ve yaşadıkları değişimler birleşince sınav başarısındaki düşüş oldukça mümkün gözükmektedir.

Bunların yanı sıra sınavda başarısız olmanın sebebi gelişimsel bozukluklardan kaynaklanıyor da olabilir. Öğrenme güçlüğü, zihinsel yetersizlikler ve dil ve konuşma bozuklukları bu bozuklardan birkaçıdır.

Üniversite sınavı kaygısı her lise öğrencisi yaşayabilir. Her insanın yaşadığı gibi ergenlerinde yaşamlarında onlara kaygı yaratan birtakım olaylar vardır. Bu kaygıların yoğun olmasının nedeninin ergenlik döneminde yaşanan değişimlerin benliğe yabancı olması, yoğun bir şekilde yaşanması ve bir anda ortaya çıkması olabilir. İlk ergenlik döneminde özellikle fiziksel ve hormonal değişimlerin yarattığı etkiler ile, suçluluk, utangaçlık, kaygı, depresyon ve öfke gibi duyguların yoğun bir şekilde yaşandığı bir gelişim basamağıdır. Tabii ki bu süreç ergenin kendini keşfetme, geliştirme ve karşısına çıkan olayları sorgulayarak kendisine yeni bir kimlik edinmesi gibi bir sonuçla bitebilir. Yetişkinlik hayatı boyunca karşılaştığı zorluklarla baş etme mekanizması da oluşturduğu kimlik ile şekillenecektir.

Bu dönemde en sık karşılaşılan problemlerin başında yer alan üniversite sınavı kaygısı duygusal ve akademik hayatla ilişkisinde doğrusal negatif bir ilişki bulunmaktadır. Ülkemizde birçok eğitim basamağı seçme ve yerleştirme süreci ile olduğundan dolayı, maalesef ki ergenlik dönemine girmiş her bireyde sınav kaygısı görülmektedir. Sınavlara büyük çoğunlukla hayatlarımızın gidişatını belirleyen basamaklar olarak bakılır, sınav başarısına göre kararlar verilir ve kişiler hakkında zihinlerde bir imge yaratır. Tüm bu sebeplerden dolayı ergenler lise ve üniversite gibi basamaklarda tıkanmakta ve bu tıkanıklık olumsuz sonuçlara sebebiyet vermektedir.

Peki sınav kaygısı nedir? Bireyin bir sınavda, sınavı başaramayacağına ya da sınavı iyi yapamayacağına ilişkin yaşadığı korku ve endişe duygusudur. Sınav kaygısı ve sınav korkusu ise ayrı kavramlar olarak ele alınmaktadır. Sınavdan korkan bir birey sınava kadar kendisine çalışma programı hazırlayarak çalışır ve bu korku zaman içinde azalır. Kaygı ise temelde, rahatsızlık veren olayın kendisinden değil, olayın birey için taşıdığı anlamdan dolayı oluşmaktadır. Birçok ergen sınav ile birlikte kişiliklerinin, ne olduklarının ve olmadıklarının değerlendirileceği görüşündedir. Birçok araştırma bulgusu göstermektedir ki, kaygı, bireyin beyninde öğrenmesini güçleştiren etkenlerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Sınav kaygısı fizyolojik olarak; çarpıntı, uykusuzluk, terleme, mide bulantısı ve baş ağrısı gibi belirtiler gösterirken, davranışsal olarak; gerginlik, sinirlilik, öfke, karamsarlık, mutsuzluk, isteksizlik ve boş verme gibi belirtiler ile ortaya çıkar. Bireyler;

• Bu sınavda başarılı olamayacağım,
• Bu sınav sonunda her şey kötüye gidecek
• Zeki değilim,
• Herkes benden iyi,
• Bu sınavda kötü not alırsam bir daha düzelmez,
• Sınav sırasında bildiğim her şeyi unutacağım,
• Yetersiz ve eksik biriyim,
• Ailem ve arkadaşlarım benim hakkımda ne düşünür? Gibi birtakım olumsuz düşüncelere sahiptirler.

Bilişsel Davranışçı Kurama göre yukarıdaki düşüncelere sahip bireyler karşılaştıkları olayları felaketleştirme, ya hep ya hiç düşünme, sonuçlara atlama ve falcılık yapma gibi bilişsel çarpıtmalar ile anlamaktadırlar.

Sınav kaygısı yaşayan bireyler ile sınav kaygısı yaşamayan bireyler arasında önemli bir fark vardır. Kaygı düzeyi normal olan bireyler bu durumu başarılarının test edilebileceği ve yeni olaylara bir fırsat olarak görürken, kaygısı normalin üstünde olan bireyler bu durumu bir tehdit olarak algılarlar.

Sınav kaygısı yaşayan bireyler kendilerini sınava odaklamak yerine yukarıda bahsedilen bilişsel çarpıtmaları düşünerek dikkatlerini bu tarafa yöneltmelerine neden olur.

Her çocuk anaokuluna alışma problemi yaşayabilir. Çocukların anaokuluna gitmesinin önemi nedir? İlk başta bu soruyu kavramak önemlidir. Çocuğun öğrenmesinin en yoğun olduğu, temel alışkanlıkların kazanıldığı ve zihinsel yeteneklerin hızlı bir şekilde gelişerek şekil aldığı dönem 0-6 yaş arasıdır. Çocuk doğduğu ilk andan beri ilk etkileşimlerini annesi ile gerçekleştirirken sonra bu etkileşime yakın çevre dahil olur. Yaşamın ilk yıllarında bakım veren ile geliştirilen güvenli bağlanma ileride çocuğun hayatının parçası olacak sosyal beceriler ve akran ilişkilerinin temelini oluşturur.

Anaokulları sosyal becerilerini geliştirmeye yönelik önemli bir basamaktır. Anaokulları, çocukların sosyal ortamlarda bilgi alışverişine girip çıkarak bilgilerini sınaması, sosyal, bilişsel, duygusal ve fiziksel gelişimi desteklemesi, sosyal destek sağlaması, duygusal destek işlevi görmelerinden dolayı oldukça önemli bir yere sahiptir. Çocuk anaokulunda daha önce deneyimlemediği şeyleri deneyimleyerek yeni kavramlar kazanır ve bu süreç gelişim için önemli bir yer tutar.

Ebeveynler çocuklarını kreşe veya anaokullarına gönderdiklerinde amaçlarının çocuğa orada “güvenli bir limana teslim etmek” ve “yuva yapmak” olduğunu bilinmektedir. Ebeveynler anaokulu basamağının en zorlu süreci olan “alıştırma süreci” ile karşı karşıya geldiklerinde kafalarında beliren ilk soru “Bu süreç en sağlıklı şekilde nasıl atlatılır?” olur. Çocuğun anaokulu/kreş alışmasını en iyi şekilde nasıl sağlayabiliriz? Bu soru işaretlerinin temel sebebi sürecin eğitimci, aile ve çocuk için zorlu ve sancılı geçme ihtimalidir. Aileden kreşe geçiş, anaokulu veya ilkokula geçişten daha zorlu bir süreç olmasından dolayı bu süreç aile ve eğitmenler ile birlikte beraber yürütülmektedir. Bu süreçte edinilen deneyimler yaşamın diğer safhalarındaki zorlukların başa çıkılabilir olmasını da sağlamaktadır.

Peki okul öncesi dönem bu kadar önemli iken neden çocuklar anaokuluna alışma problemi yaşarlar?

Çocuğun gelişiminde bağlanmış olduğu bakım vereninden ayrılması ona büyük bir kaygı, korku, çaresizlik ve öfke gibi duygular verir. Özellikle 0-3 yaş grubunda daha şiddetli görülen bu duygusal tepkiler yani ayrılma anksiyetesi çocuğun anaokulu/kreşe alışmasına engel olur. Bu süreçte duygularını düzenleyebilmeyi öğrenebilmeleri için çocuklar kendilerine yardımcı ve destek olacak duygusal bağ geliştirecek birilerine ihtiyaç duyarlar.

Ayrılık kaygısı üç yaşına kadar gelişimin doğal bir süreci olarak kabul edilir. Uyumaya tek başlarına gidemeyen çocuklar ebeveynlerini yanlarında istemektedirler işte bu bir ayrılık kaygısıdır. Erken çocukluk döneminde majör ayrılık kaygısına maruz kalmış vakalarda yaşamın ilerleyen zamanlarında; belirgin, korku, endişe, panik atak, uyku bozuklukları gibi patolojilerin ortaya çıkması olasılıklar dahilindedir.

Yapılan çocuk gözlemleri, iki-üç yaşlarındaki çocukların kreşteki ilk zamanlarının iç karartıcı, hüzünlü ve acıklı geçtiğini söylemiştir. Bakım veren kreş/anaokulundan ayrılır ayrılmaz çocuk hıçkırıklar ile ağlamaya başlar ve panik içinde “sığınacak bir liman” arar. Fakat bazı çocuklar bakım veren anaokulu/kreşten ayrıldığı zaman hiçbir tepki vermez. Çoğu zaman bu ebeveynler tarafından “güçlü bir kişilik” olarak yorumlanır fakat bu durum doğru değildir.

Çocuğun ayrılığa karşı gösterdiği kayıtsız tutum ayrılık kaygısının olmadığını söyleyemez.  Anksiyete örtük bir yol izlemekte ve hemen kolayca görünmeyebilmektedir. Böyle durumlarda  çocuk bir savunma göstererek, ayrılma kaygısının vermiş olduğu endişe ve korkudan dolayı kendini yıkıcı etkilerden izole etme ihtiyacı hissetmiş olabilir.

Bu tür durumlarla baş etmek adına okul öncesi kurumları uyum modelleri geliştirmiş ve oryantasyon denilen bir kavramı ortaya atarak, çocukların anaokullarına veya kreşlere uygun doğru bir şekilde alışılması sağlanmıştır. Bu süreç, çocukların okul öncesi kurumlarda görevli öğretmenler ile duygusal ve güvenli bir bağ kurmalarını ve ayrılık kaygısıyla baş etmelerini sağlamaktadır. İlgili modellerde bakım verenin alışma sürecine eşlik etmesi çok önemlidir. Çocuğun yeni çevreye, öğretmenlerine aşina edilmek istenmesi ve travmatik bir durum olmadan uyum sağlanması temel hedeftir.

Yakından tanıdığı ve çoğu iletişim bilgisini öğrendiği aile kurumundan farklı bir sosyal hayata geçen çocuk, ilk etapta ne yapması gerektiği konusunda ufak karmaşalar yaşayacağı bir düzene girmiş olur. Bu süreç beraber aileden sonra uzun saatlerini beraberinde geçireceği sosyal bir grup ortamı oluşturur ve çocuğun yeni bir iletişim dili öğrenmesi sağlar. İlkokul, çocukların zihinsel, sosyal ve ahlaki yönden bir bütün olarak temel eğitimi almaya başladıkları yer olduğundan ötürü atılan temeller sayesinde iletişim ağı ve iletişim dilinde farklılaşma görülmektedir. Bu dönemde çocuklar genellikle kendi cinsiyet grubuyla takılmayı ve sosyalleşmeyi tercih ederler bu da beraberinde kadın-erkek kavramlarının oluşmasında yardımcı olur. Kendilerini göstermek istedikleri dönem olduğu için sık sık arkadaşlarına bir şey anlatır, gösterir ve karşılaştırırlar. Bu iletişim dili aralarında kavgaya sebep doğurabilir fakat kendilerini kanıtlama, ilk defa aile dışında bir yerde kendini ifade edebilme dürtüsünün getirdiği olağan bir şey olarak görülebilir. Daha fazla arkadaş edinmek isterler, becerilerini göstermek ve arkadaşlarıyla bunu tartışabilmek onlarda güçlü bir benlik duygusunu da oluşturmaktadır.

Birinci Sınıf Çocuklar ve Kaygı

Birinci sınıfa başlayacak olan çocuklar sadece yeni bir sosyal ortam, kendini gösterebileceği bir yer dışında uzun zaman birimlerinde orada bulunacağı bir alandır. Bu zorunlu katılımın çocuk için zorlayıcı noktaları da bulunmaktadır. Özellikle erken dönemde oluşmaya başlayan özgüvenin oluşmamasından ötürü yaratacağı sorunlar, ebeveyn ve çocuk arasında güvensiz bağlanma da çocuğun okul döneminin sorunlu ya da kaygılı geçmesine sebep olabilir. Başlangıcını iyi yapmış devamında ise kendisini yalnız, dışlanmış ve sosyal olarak gösterememiş olmasının verdiği sebepler yüzünden çocukta kaygı oluşmaya başlayabilir. Bu kaygı kendisini sosyal olarak yetersiz hissetmesinin yanı sıra öğretmeninin tutumu, ailesinin farkında olarak ya da olmayarak çocuk üstünde kurduğu baskı sebebiyle de ortaya çıkabilir. Çocuğa okul kurumunun zorunlu olması, mecbur bırakılması gibi sebepler de yine kaygılı hissetmesine yol açan faktörler olarak değerlendirilebilir.

İlkokul Çocuklarında Bağımlılık ve Saldırganlık

İnternet bugün neredeyse her çocuğun içine doğduğu bir araçtır. Özellikle çocuklu ailelerin hem çocuğun vaktini geçirmesi için hem de ödevlerini yapması gibi birkaç amacı belirlenerek alınan teknolojik aletler küçük çocuklar için de vazgeçilmez bir araca dönüşmüştür. Okul öncesi dönemlerinde telefon, bilgisayar, tablet gibi araçlarla tanışan çocuklar okul dönemlerine girdiklerinde zorlanmaları muhtemeldir. Saatlerini verdiği, susması için, dinlenmesi için ve birçok sebeple eline tutuşturulan araçlar bu sefer her istediğine ulaşabileceği bir konumda olmaması çocukta saldırganlığa yol açabilir. Elbette, bilgisayar ve telefon gibi aletlerde oyunlar oynamak çocuğu saldırganlaştıran şey değildir; çocuğu o dünyada harcadığı süre saldırganlaştırır. Birçok araştırmaya göre, bilgisayar oyunu oynayan; stratejik ve mantıksal oyunlar olsun, kurgusal oyunlar olsun çocukların üretkenliğini olumlu yönde etkileyebilmektedir. Gün içinde üstüne daha sık düşünür, günlük hayatta da pratik çözümler üretebilir ve yaratıcılıklarına katkıda bulunabilir. Fakat, oynanan oyun çocuğun sık maruz kaldığı saldırgan içerikli ya da kurgusal dahi olsa uzun süreli devam eden oyunlar olursa çocuğun ilk olarak gerçeklikle olan iletişimi zedelenir daha sonra da salgınlar içerikleri eyleme dökme ihtiyacı duyar. Bu da beraberinde ilkokulda iletişim sıkıntısı çeken çocuklarda davranış bozukluklarına yol açabilir. Bu durumlarda uzman psikolog ile görüşülebilir.

Erken çocukluk dönemi gelişimin çok hızlı olduğu dönemlere tekabül etmektedir. Bu hızlı gelişim döneminde çocuk öğrenmeye, çevreyi incelemeye ve rol model edinmeye daha yatkın ve daha açık haldedir. Bu sebeple, çevre ve aile tutumları çocuğun ileri yaşlarında edineceği özgüven kimliğinin temellerini atmaktadır. UNICEF’e göre ilk sekiz yıl olarak belirlenmiş olan erken çocukluk dönemi hem fiziksel hem sosyal hem de zihinsel gelişimin ilk adımlarıdır.

Öte yandan, çocukta oluşmaya başlayacak olan özgüven ve benlik duyguları yine aile içerisinde oluşmaya başlayacaktır. Çocuk sosyal olarak ilk deneyimlerini aile birimi içerisinde deneyimleyeceğinden ailenin bu konudaki hassasiyeti ve belirli ilkeleri doğrultusunda çocukta sağlıklı bir benlik duygusu ve özgüven oluşabilecektir. Birçok araştırma konusu olmasından dolayı şunu rahatça söyleyebiliriz ki, ailenin özellikle de çocuğa ihtiyacı olan bakımı ve ilgiyi gösteren anne ya da çocuğa bakmakla yükümlü kişinin, çocuğa karşı olan tutumu kişinin karakterinin de şekillenmesini sağlayacaktır. Başka bir deyişle, çocuğun hayattaki ilk yıllarından itibaren ona verilen ilgi ve gösterilen tavırların çocukta oluşabilecek özgüven temellerinin etkisi büyüktür. Çünkü çocuk sosyal ortamlardaki tutarlı davranışların, kendisinin de düşünce ve duygularını dile getirme ihtiyacı ve bunu karşılayabilecek olması ve bir şey yapma sürecindeki kendine olan inancının ilk izlerini aile içerisindeki tutumlar sayesinde atabilecektir. Öyleyse şunu söylemek yanlış olmayacaktır; çocuğa karşı doğru tutumlar sağlıklı bir özgüven ve benlik duygusunu doğurur.

Çocuğun Özgüveni

Özgüven basit tabirle kişinin kendisine ve yapabileceklerine olan güveni ve inancıdır. Fakat bu bahsedilen güven ve inanç sadece “ben bunu yapabilirim” ya da “ben kendime çok inanıyorum” demekle sınırlanacak kadar da kolay değildir. Öyle ki özgüven kişinin tüm hareketlerini, sosyal yaşantısını, iletişimini ve ilişkilerini özellikle de öz saygıyı sağlayan güçlü bir yapı taşıdır. Bu yapı taşı, kişinin kendisine olan inancı elbette ki kişinin o duyguyu yüklediği ve öğrendiği yere değinir. Başka bir deyişle çocuklukta yüklediği özgüven ile ilgilidir. Çocuk, ailesinden, önce dünyadaki en önemli varlık olduğunu, eşsiz ve biricik olduğunu kodlayacaktır. Aileden alınan bu güven sosyal ortama girdikçe çocuğun kendisinde yeni bir algı doğurmasına yol açacaktır. O güveni almış çocuk okula başladıktan sonra arkadaş edinecek, yeni şeyler deneyecek ve kendisinin başarısıyla nerelere geldiğini görecektir. Bu da aileden aldığı güveni pekiştirecektir. Bu yeni algı çocukta basit tabiriyle “kendime güveniyorum, yapacağım” duygusunu oluşturacaktır.

Özgüvende Yanlış Tutumlar

Bilginin her türlüsüne rahatça ulaşılan bu dönemde çocuk yetiştirmek, çocuğun psikolojik, sosyal ve zihinsel gelişimine fayda sağlayacak araçlarında rahatlıkla ebeveynler tarafından kullanabileceği bir zaman dilimindeyiz. Bugün çocuk sahibi olmak isteyen ebeveynler çocuğun anne karnındaki ilk ayından itibaren her adımı dikkatle öğreniyor, neler yapması gerektiğine dair bir sürü bilgi arasında doğru olanı bulmaya çalışarak “doğru” ve “sağlıklı” şekilde çocuk yetiştirmeye çalışıyorlar. Fakat bu tutum beraberinde yanlış tutumları da meydana getirme olasılığına sahip. “Benim ailem bana böyle davranmadı” algısıyla çıkılan bu yolda kişi çocuğuna kendisinde eksik hissettiği şeyleri dayatabiliyor. Sorunsuz bir çocukluk yaratmak isteyen aileler çoğu zaman mükemmel olmalı fikriyle tökezleyebiliyorlar. Çocuğun kendisini ifade etmesi için sık sık konuşturmaya çalışan, gaziantep rus escort sessiz durduğunda harekete geçirmek isteyen ya da hareketli her çocuğun enerjisini sorgulayan ailelerle birlikte; ona birey duygusunu aşılamak adı altında çocuğa “sen kendin yapabilirsin” duygusuyla çocukta savunmasız hissetmek gibi ağır duygulara maruz bırakan ailelerin çocuklarında da sıkışmış bir çocukluk oluşturabilme ihtimalleri yüksek. Elde etmek istediklerinin aksine bastırılmış bir çocukluk yaratmak yine çocuğun özgüvenini zedeleyen faktör olarak karşımıza çıkabilmektedir.

Boşanmanın çocukların üzerindeki etkileri birçok farklı etkene bağlıdır. Yaş, cinsiyet, ayrılma durumu, yeniden evlenme, ebeveynleri arasındaki ilişki gibi çeşitli faktörler etkileri anlamada belirleyici olabilir. Boşanma her ne kadar dostça ve seviyeli gerçekleşse bile her çocuk boşanma karşısında kendini üzgün kaygılı ve yalnız hissedebilir. Ayrılık sadece eşler arasında gerçekleşmez ayrılık süreci çocukları da derinden etkileyen bir konudur. Boşanmayla birlikte çocukta bir takım değişiklikler olabilir. Ancak her ayrılık çocuk kötü sonuçlar doğurmaz. Ancak ebeveynleriyle geçirdikleri zaman aralıklarını değişecek olması, bir taraf seçmesi gerektiğini düşünmeleri, paylaştıkları şeylerin farklılaşması ve anne baba figürünü bir arada görememesi çocuk için başa çıkması zor olacak bir konudur.

Çocuklar Boşanma Aşamasında;

• Mutsuzluk
• Öfke
• Akran zorbalığı
• Kaygı
• Üzüntü
• Öfke ya da kızgınlık
• Güvensizlik
• Yakın ilişkiler konusunda inanç kaybı
• Özgüven kaybı ya da değersizlik
• Madde kullanımı
• Yanlış ilişki şekilleri
• Akademik başarısızlık

gibi durumlar yaşayabilir.

OKUL ÖNCESİ (0-6) YAŞ ARASI BOŞANMA

Bebeklik döneminde çocuklar boşanmanın ne demek olduğunu tam olarak anlayamazlar. Yalnızca bu dönemde ebeveynlerine son derece bağımlı olan çocuklar yeterli bakımı alamazlar stres ve rahatsızlık yaşayabilirler. Yeterli ilgiyi ve sevgiyi göremezler ise bir takım gelişimsel problemler altında kalabilirler. Sürekli etrafında görmeye alıştıkları kişileri artık göremedikleri için stres altında ve güvensiz hissedebilirler. Bebeklerin boşanmayla birlikte rutinlerinin değişmesi özellikle bu duygulara sebep olacaktır. Bu dönemde anneye muhtaç oldukları için anneyle kalan çocuklarda anneye aşırı düşkünlük, bağlanmada bozukluk, alışkanlıklarda birtakım problemler meydana gelebilir.

OKUL DÖNEMİNDEKİ ÇOCUKLARDA BOŞANMANIN ETKİSİ (6-12)

Bu yaşlardaki çocuklar boşanma durumuna çeşitli tepkiler verebilir. Çünkü bebeklik dönemindeki çocuklara nazaran boşanmayı daha derinden hissederler ve fark ederler. Bu dönemde çocuklar anne babaları konusunda bir seçim yapmaları gerektiğini ya da kendilerini vicdanen sorumlu hissedebilir. Suçluluk duygusu oluşturabilirler. Sıklıkla anne babaları ile arasındaki iletişimde değişiklikler olur. Daha karamsar, öfkeli, öfkeyi yaşamaktan zevk alan, içine kapanık, uyku problemi yaşayan, kendi dünyasına gömülen, çabuk tetiklenebilen ve derslerden başarısız hale gelebilirler. Bireyler ikinci evliliklerini yapmış olsalar bile çocuklarda anne babayı bir araya getirme umudu mevcut olabilir, bunun için çaba sarf etmeleri gerektiğini düşünebilirler. Aynı şekilde değişen düzenle birlikte anneyi ya da babayı 3-5 günden fazla göremeyen çocuklarda ebeveyn ilişkilerine ve bağlarına karşı ilgi kaybı olabilir. Yani bu şekilde ihmal edilmiş çocuklar anne ve baba ilişkisi diğer ilişkilerden farklı olmadığına karar kılabilir.

ERGEN (12-18) ÇOCUKLARDA BOŞANMANIN ETKİSİ

Çocuk bu evrede boşanmayı her yönüyle anlar ve benimser. Farklı bakış açısı kazanabilir ilişkilerle alakalı. Evlilikle alakalı kaygıları daha da artabilir, bazı sorumlulukları ebeveynlerinin mutluluğu için üstüne almaya çalışır. Erken yaşta yanlış ilişkilerde bulunabilir ya da madde kullanımına yönelebilir. Yetişkinlik çağında kendi ebeveynlerinin sahip olduğu ebeveynlik ya da evlilik şekli konusunda sürekli endişe halinde olup evlilik düşüncesine daha uzak olabilirler. Zaman zaman ruh hali değişiklikleri ve karamsarlıklar yaşayabilir. Sık sık tek başına mücadele etmesi gerektiğini düşünebilir. Aynı zamanda daha olgun davranması gerektiğini düşünebilir.

BOŞANMA DURUMU ÇOCUKLARA NASIL SÖYLENMELİ

Boşanma haberi çocuklara uygun bir dille uygun bir şekilde özellikle bir uzmanla desteklenerek söylenmelidir. Her yaşın anlayabileceği şekilde ifade edilmeli verilen tepkilere son derece hoşgörülü olunmalı ve her konuda açıklayıcı davranılmalıdır. Özellikle çocuklar boşanma durumlarında kendilerini suçlu hissettikleri için, çocuğun herhangi bir suçunun olmadığı bu süreçte çocuğu neler beklediği ve durumun herhangi bir taraf tutma durumu olmadığı açıklanmalıdır. Çocuğun duyguları ve düşünceleri anne baba tarafından desteklenmelidir. Ani rutin değişimleri ve anne babanın birbirini kötüleme durumuna maruz bırakılmamalıdır. Çocukla işbirliği kurmak süreci beraber atlatacaklarını anlatmak ve uzmanlardan yardım alınmalıdır. Uzmanlar aynı şekilde anne babayı da bu sürece ve çocuğun tepkilerine nasıl karşılık vermeleri gerektiğinde yardımcı olur. Uzmanla da işbirliği yapılıp çocuğun bu süreci daha az hasarla güvenli şekilde atlatmasını sağlanmalıdır.

NASIL YAKLAŞMALIYIZ? NASIL SÖYLEMELİYİZ?

Çatışmalı bir evlilik beraberinde sancılı ve çatışmalı bir boşanma getirir. Bu durumlardan en çok çocuklar etkilenir. Bu süreçte bir uzmandan yardım alınma ebeveynlerin tutumları içinde uzmanlara danışılmalıdır. Çocukların sorularına kaygılarına uzmanlar dahilinde yardımcı olunmalı ve daha bilinçli yaklaşılmalıdır. Anne baba davranışları ve bu süreçte arada geçen çatışmalar, sözler, davranışlar  çocuklar tarafından emilir ve bir zaman sonra kendi davranış şekline dönüşür. Çocukların anne babalarının davranışlarını kendi hayatlarında tekrarlanmaması için bu süreçte çocuklar terapi almalıdır.